Η κρίση διαμόρφωσε συνθήκες «σκούπας» για χιλιάδες αυτοαπασχολούμενους. Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη μελέτη για να καταλάβει κάποιος ότι
ακόμα και σε μεγάλους - «ακριβούς» εμπορικούς δρόμους, χιλιάδες είναι τα μαγαζιά με λουκέτο και στις γειτονιές η κατάσταση είναι ακόμα χειρότερη. Υπάρχουν περιοχές στην Αττική, την Θεσσαλονίκη κλπ. που τα λουκέτα υπολογίζονται πάνω από το 40%. Μόνο για τους εμπόρους, υπολογίζονται ότι έχουν κλείσει τις επιχειρήσεις τους συνολικά 85.000 από την έναρξη της κρίσης, ενώ από αυτούς που έχουν απομείνει, ο 1 στους 2 χρωστάει στον ΟΑΕΕ.
Τα τελευταία 4 - 5 χρόνια υπολογίζεται ότι 40 - 50.000 διαγράφονται από τον ΟΑΕΕ, κάθε χρόνο. Η κατάσταση αυτή διαμορφώνει αλυσιδωτά στρατιές ανέργων. Κλειστή επιχείρηση σημαίνει άνεργος υπάλληλος, άνεργος ιδιοκτήτης και η οικογένειά του σε πολλές περιπτώσεις, χωρίς κανένα εισόδημα. Σημαίνει πρώην αυτοαπασχολούμενος κατεστραμμένος να χρωστάει πολλά σε πολλούς, χωρίς ασφάλιση αυτός και η οικογένειά του, με τον κίνδυνο της κατάσχεσης ή ακόμη και της φυλάκισης για χρέη στο Δημόσιο.
Ο μικρός ΕΒΕ πριν κλείσει, ήδη χρωστάει στον ΟΑΕΕ, σε τράπεζα ή σε τράπεζες, σε προμηθευτές και πάει λέγοντας. Με στοιχεία του ΟΑΕΕ, σε σύνολο 410.000 που χρωστάνε στο ταμείο, ρύθμιση έκαναν οι 32.000. Δηλαδή, λιγότεροι από το 8%. Οι υπόλοιποι είναι εν δυνάμει άνεργοι και χρεοκοπημένοι. Ηδη, 130.000 ΕΒΕ ενώ έχουν κλείσει τις μικροεπιχειρήσεις τους, δεν έχουν κάνει διακοπή στον ΟΑΕΕ. Πυκνώνει το φαινόμενο άνεργων ΕΒΕ που χάνουν ό,τι έχουν και δεν έχουν και μένουν ακόμα και άστεγοι.
Σύμφωνα με το ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, εκτιμάται ότι κατά το πρώτο εξάμηνο του 2013 χάθηκαν 56.000 θέσεις μισθωτής απασχόλησης από τα λουκέτα σε βιοτεχνίες, υπηρεσίες και εμπόριο. Αντίστοιχα, η ετήσια έκθεση της ΕΣΕΕ αναφέρει ότι την 5ετία 2008 - 2013 χάθηκαν 175.000 θέσεις εργασίας στο εμπόριο από τα 85.000 λουκέτα που μπήκαν.
Με ταχύτατους ρυθμούς αυξάνονται τα λουκέτα και στις βιοτεχνίες, με αποτέλεσμα από το 2009 μέχρι το 2012 να έχουν κλείσει 7.474, σύμφωνα με έρευνα του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Αθήνας. Με μεγάλες απώλειες κλείνει και το 2013, με 2.500 λιγότερες μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Αθήνα, σε σχέση με το 2012, δηλαδή το 6% του δυναμικού του επιμελητηρίου.
Οι ευθύνες κομμάτων και συνδικαλιστικών ηγεσιών
Οι φιλομονοπωλιακές κυβερνήσεις και του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ και οι συγκυβερνήσεις τους, δεν ήταν δυνατό να νοιαστούν για τους χιλιάδες αυτοαπασχολούμενους, που με μαθηματική ακρίβεια οδηγούνται στον αφανισμό. Στη λογική της ανταγωνιστικότητας, της επιχειρηματικότητας, της ανάπτυξης της ελεύθερης οικονομίας δεν χωρούν μέτρα στήριξης των αυτοαπασχολουμένων. Χωράει μόνιμο και σταθερό ξεζούμισμα, στύψιμο στην κυριολεξία, με τα συνεχή χαράτσια, τις ανατιμήσεις στο ρεύμα και το πετρέλαιο κ.ά.
Αλλωστε, στις μελέτες τους δεν κρύβουν ότι οι χιλιάδες αυτοαπασχολούμενοι στην Ελλάδα αποτελούν για την οικονομία τους «διαρθρωτικό πρόβλημα», όπως λένε. Αρα, η λύση είναι χιλιάδες να φύγουν από τη μέση για να αφήνουν χώρο στο μεγάλο κεφάλαιο να επενδύσει για να πολλαπλασιάσει τα κέρδη του, ιδιαίτερα σε περίοδο κρίσης.
Το μόνο μέτρο που έχουν πάρει, προσθέτοντας ένα ακόμα χαράτσι, είναι ότι το 2011 θεσπίστηκε ειδική εισφορά ύψους 10 ευρώ μηνιαίως για τον «ειδικό λογαριασμό ανεργίας» που συστήθηκε στον ΟΑΕΔ για τη χορήγηση βοηθήματος στους αυτοαπασχολούμενους που διέκοψαν το επάγγελμά τους. Το επίδομα έχει ύψος 370 ευρώ και αυτό για 3 μήνες, αν έχεις ασφάλιση 3 - 4 ετών και κλιμακωτά ανεβαίνει και φτάνει τους 9 μήνες μετά από 15 και πάνω πλήρη έτη ασφάλισης.
Είναι δε τέτοια τα κριτήρια, που το επίδομα αυτό το έχουν πάρει πανελλαδικά μόνο 3.800 άνεργοι ΕΒΕ, σε σύνολο 80.000. Δηλαδή, λιγότεροι από το 5%. Βέβαια, με τον τρόπο αυτόν ο ΟΑΕΕ διαμορφώνει έναν λογαριασμό, ο οποίος υπολογίζεται ότι έχει περάσει τα 150 εκ. ευρώ και που τα χρησιμοποιούν για να πληρώνουν συντάξεις.
Στη λογική των κυβερνήσεων κινούνται και οι ξεπουλημένες συνδικαλιστικές ηγεσίες σε ΓΣΕΒΕΕ και ΕΣΕΕ. Δεν τους ενδιαφέρουν οι «μικροί». Ζητάνε προγράμματα και χρηματοδότηση για να ενισχυθούν οι «μεγάλοι». Εκτός από μελέτες των ινστιτούτων τους και περιγραφές, δεν κάνουν καμιά προσπάθεια οργάνωσης των αυτοαπασχολουμένων που κινδυνεύουν, δεν έχουν καμιά λογική αγωνιστικής αλληλεγγύης, διεκδίκησης αιτημάτων που να ανακουφίζουν έστω τους συναδέλφους.
Στο πλαίσιο της λογικής αυτής και του «κοινωνικού εταιρισμού», οι ξεπουλημένες ηγεσίες προσπαθούν να σύρουν τα συνδικαλιστικά όργανα σε συνεργασία με τα δίκτυα «κοινωνικής ευαισθησίας», τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, ή να συγκροτήσουν τα δικά τους στα ίδια πρότυπα. Αυτό έκανε πριν από λίγους μήνες η ΓΣΕΒΕΕ, σε συνεργασία με την εκκλησία. Το επιχείρημά τους είναι ότι «αυτή είναι η κατάσταση, και κάτι πρέπει να κάνουμε άμεσα».
Είναι γνωστή η στάση των αστικών κομμάτων και πώς τοποθετούνται. Ομως χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή η Χρυσή Αυγή, η οποία επιχειρεί να δώσει το δικό της πολιτικό στίγμα. Πέρα από τη «φιλανθρωπία», αποδίδει τις αιτίες της κρίσης στους μετανάστες, που τάχα απομυζούν τα κονδύλια για υπηρεσίες Υγείας, Παιδείας κλπ. στερώντας τα από τους Ελληνες. Είναι γνωστές οι ρατσιστικές διώξεις μεταναστών, με το πρόσχημα ότι στερούν τμήμα της αγοράς από τους Ελληνες αυτοαπασχολούμενους με το παρεμπόριο, αλλά και το νόμιμο εμπόριο.
Αλληλεγγύη - λαϊκή συμμαχία
Η ΠΑΣΕΒΕ καθόρισε πλαίσιο αιτημάτων για τους άνεργους συναδέλφους, μαζί με τις υπόλοιπες δυνάμεις της συμμαχίας. Κυρίως όμως, έκανε και κάνει προσπάθεια αγωνιστικής ανάτασης του κινήματος, με αλλαγή των συσχετισμών και μαζικοποίηση των πρωτοβάθμιων σωματείων, κύρια με αυτούς που υποφέρουν.
Το κρίσιμο ζήτημα είναι ο άνεργος συνάδελφος να μην ξεκόβει από το σωματείο ή την ένωση που ανήκει, να μη διαγράφεται. Με οποιονδήποτε τρόπο να φροντίζουμε να διατηρεί δεσμούς, να συμμετέχει στην οργανωμένη πάλη, στη διεκδίκηση των δικαιωμάτων του, να εντάσσεται στις επιτροπές αγώνα που έχουν οι Λαϊκές Επιτροπές, να μην παραιτείται από τον αγώνα.
Προς αυτήν την κατεύθυνση, έχουμε ευθύνη να πάρουμε μέτρα για να μην αποστρατεύονται σταδιακά οι αυτοαπασχολούμενοι από το συνδικαλιστικό κίνημα, όσο αυξάνονται οι οικονομικές δυσκολίες. Αντίθετα, να γίνει κατανοητό ότι τα όποια ατομικά οικονομικά προβλήματα αντιμετωπίζει ο καθένας ξεχωριστά, δεν είναι διαφορετικά από τα προβλήματα του διπλανού του. Εχουν την ίδια κοινωνική ρίζα και γι' αυτό πρέπει να γίνουν αντικείμενο κοινής πάλης. Επομένως, για την αντιμετώπιση των νέων δυσκολιών απαιτείται ένταση της αγωνιστικής δράσης.
Είναι άρα ζήτημα τα σωματεία να προσανατολίζονται στο θέμα των ανέργων, αλλά και στο ζήτημα της αλληλεγγύης. Εχουμε θετικά παραδείγματα διεκδίκησης ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης για συναδέλφους που δεν είχαν βιβλιάριο, για άλλους που έκλεισαν και χρωστάνε στην εφορία ή για περιπτώσεις επαγγελματιών που ζούνε στα καταστήματά τους, ακόμα και χωρίς ρεύμα.
Η αλληλεγγύη στους αυτοαπασχολούμενους που αντιμετωπίζουν τα αποτελέσματα της δράσης των μονοπωλίων στην πιο βάρβαρη εκδοχή της, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, αποτελεί πλευρά της αντιμονοπωλιακής πάλης. Οι βασικές ανάγκες των αυτοαπασχολούμενων είναι ζήτημα αγωνιστικής διεκδίκησης, ζήτημα συμμαχίας με τα άλλα λαϊκά στρώματα και όχι «φιλανθρωπίας».
Εχει σημασία να συνειδητοποιήσουν οι συνάδελφοι που κλείνουν ότι δεν είναι μόνοι τους, ότι δεν φταίνε οι ίδιοι για την κατάσταση στην οποία βρίσκονται, ότι οι αιτίες της σημερινής κατάστασης των αυτοαπασχολούμενων βρίσκονται στην κυριαρχία των μονοπωλίων και τις πολιτικές που τα εξυπηρετούν. Κυρίως να συνειδητοποιήσουν ότι απάντηση σ' αυτή την οδυνηρή πραγματικότητα, είναι το δυνάμωμα της συμμαχίας με την εργατική τάξη και τα άλλα λαϊκά στρώματα.
Τα Σωματεία, οι Ενώσεις και οι Λαϊκές Επιτροπές πρέπει να αποκτήσουν την ικανότητα να παρεμβαίνουν άμεσα με παραστάσεις διαμαρτυρίας και άλλες συλλογικές μορφές δράσης, όταν κόβεται το ρεύμα, όταν απειλείται πλειστηριασμός, όταν υπάρχουν προβλήματα υγείας κλπ. Προϋπόθεση γι' αυτό, είναι να αποκτήσουν καλύτερη γνώση του μαζικού τους χώρου και των προβλημάτων που προκύπτουν κάθε φορά. Το κύριο είναι, όλος αυτός ο κόσμος να συσπειρωθεί γύρω από το σωματείο, τη Λαϊκή Επιτροπή και να διεκδικήσει αγωνιστικά λύσεις στα προβλήματά του, αντί να περιμένει μοιρολατρικά την ελεημοσύνη.
Σημαντικό ρόλο έχουν να παίξουν οι Λαϊκές Επιτροπές στις συνοικίες, σε συνεργασία με τα κλαδικά σωματεία. Σε πολλές περιπτώσεις, ο άνεργος αυτοαπασχολούμενος δεν μπορεί να βρεθεί πουθενά αλλού, δεδομένης και της χαμηλής συμμετοχής στις διεκδικήσεις του κινήματος, αλλά και των συνολικότερων προβλημάτων που αντιμετωπίζει στην επιβίωσή του, στην γειτονιά του, στο σχολείο του παιδιού του.
Σε αυτήν την κατεύθυνση, επιδιώκουμε να πάρουμε τέτοια μέτρα έτσι ώστε: Να μπει με μεγαλύτερη ένταση στα σωματεία το πλαίσιο πάλης της Συμμαχίας για την αντιμετώπιση των συνεπειών από την κρίση. Να διευρυνθεί το πλαίσιο πάλης των σωματείων και των ομοσπονδιών με τα αιτήματα και των αυτοαπασχολουμένων που έκλεισαν τα μαγαζιά τους εξαιτίας της οικονομικής κρίσης (π.χ. επίδομα ανεργίας, απαγόρευση πλειστηριασμών κλπ.).
